متخصص تغذیه، رژیم درمانی
امروزه ریزش مو به یک معضل برای بسیاری تبدیل شده و سن آغاز ریزش مو نسبت به نسل گذشته کاهش یافته و بسیاری از جوانان نیز با آن روبرو شده‌اند. بر همگان آشکار است مو تاثیر قابل توجهی بر زیبایی چهره می گذارد و بسیاری از افرادی که موهای خود را بویژه در جوانی از دست می دهند با کاهش اعتماد به نفس و گاها افسردگی روبرو می شوند.
بنا بر تجربه و درمان موفقیت آمیز هزاران نفر که دچار ریزش مو بوده‌اند چنانچه درمان صحیح به موقع آغاز شود اکثر افراد موهای از دست رفته خود را باز می یابند.
نکات مهمی که درباره ریزش مو و درمان آن باید دانست عبارتند از:
1. هرگاه تار مویی می ریزد ریشه آن تا مدتی زنده می ماند اما با گذشت زمان ضعیف و در نهایت از بین می رود، از طرف دیگر با گذشت زمان چربی و سایر مواد باعث بسته شدن منفذ پوست شده و رویش مجدد مو را دشوار می کند.
اگر شخص درمان را به موقع و در سال های اولیه که ریزش موها شروع شده آغاز نماید توقف ریزش موها و رویش مجدد آن‌ها امکان پذیر و آسان است اما اگر زمان طولانی از ریزش موها بگذرد برای کسب نتیجه مطلوب احتیاج به درمان طولانی تری است و گاهی نیز نتیجه مناسب حاصل نمی شود، پس نکته اول: به موقع به کمک موهای خود بشتابید و زمان را از دست ندهید.
2. تشخیص صحیح علل ریزش مو و انجام درمان تحت نظر پزشک متخصص مهمترین اصل درمان است نه مصرف سرخود محلول‌ها و محصولات مختلف ضد ریزش مو که بعضا در اینترنت، شبکات تلویزیونی و غیره تبلیغ می شوند.
با مصرف این محصولات نتیجه مطلوب حاصل نمی شود و صرفا وقت و هزینه شما هدر می رود، دلیل آن هم مشخص است ریزش مو دلایل مختلفی دارد و در هر فرد می تواند متفاوت باشد و متقابلا نوع درمان نیز با توجه به علت ریزش، سن و جنسیت متفاوت است و اینکه گفته می شود یک محلول یا شامپو تمامی علل ریزش مو در همه افراد را درمان می کند یک مطلب 100% غیر علمی است که صرفا جنبه تبلیغاتی دارد.
به عنوان مثال: کمبود و ازدیاد آهن در بدن هر دو باعث ریزش موها می گردند، کمبود آهن موجب کم خونی شده و ریزش موها را به دنبال دارد و از طرفی دیگر ازدیاد آهن سبب اختلال در فعالیت غده تیروئید و افزایش تولید رادیکال‌های آزاد در بدن می شود که این امر باعث از بین رفتن و کمبود مواد معدنی و ویتامین‌هایی می شود که خاصیت آنتی اکسیدان دارند مانند ویتامین ث، ای، سلنیوم و غیره و در نهایت سبب ریزش موها می گردد. حال تصور کنید یک مولتی ویتامین و مینرال که حاوی میزانی آهن (Iron) است برای عموم جهت جلوگیری از ریزش مو توصیه شود برای برخی که علت ریزش مو در آنان کمبود آهن می باشد مفید بوده اما برای سایرین که دچار کمبود نبوده و یا دارای ازدیاد این عنصر می باشند سبب افزایش ریزش مو و حتی بروز سایر مشکلات می گردد.
در کشورهایی که نظام پزشکی آن ها با رسانه ها هماهنگ عمل می کند و قوانین پزشکی در حوزه تبلیغات به درستی اجرا می شوند این محصولات اجازه تبلیغ در رسانه‌های عمومی مانند تلویزیون، رادیو و حتی در داروخانه ها را ندارند، پس به طور جدی توصیه می کنم بدون بررسی و نظر پزشک هیچ محصولی را مورد استفاده قرار ندهید و به یاد داشته باشید اولین و مهمترین بخش در درمان ریزش مو تشخیص علل آن از طریق آزمایشات خون است.
در زیر می پردازیم به بررسی دلایل اصلی و متداول که سبب ریزش موها می گردند:
1. عدم توازن میزان مواد معدنی و ویتامین‌ها در بدن:
بدن ما برای متابولیسم صحیح، تولید آنزیم‌ها، هورمونها و عملکرد صحیح بخش‌های مختلف خود نیازمند ویتامین‌ها و مواد معدنی است. به مواد معدنی ابزار بدن گفته می شود و برای تمام فعالیت‌های بیوشیمیایی مورد استفاده قرار می گیرند. به عنوان مثال بدن از عنصر روی برای تولید آنزیم‌های گوارشی و تبدیل مواد غذایی به انرژی و تولید گلبول‌های سفید، از کلسیم برای ترمیم استخوان‌ها و دندان‌ها و همچنین فعالیت سیستم اعصاب مرکزی، از آهن برای تولید گلبول‌های قرمز خون، از منیزیم برای تنظیم ضربان قلب و فشار خون و غیره استفاده می نماید. بیش از 16 ماده معدنی مفید و 13 ویتامین وجود دارد که هر کدام نقشهای متعددی در بدن ایفا می‌کنند. هرگونه عدم توازن (کمبود یا ازدیاد) در این مواد مغذی می تواند در فعالیت بخشی از بدن ایجاد اختلال نماید و سبب بروز بیماری‌ها و مشکلات گردد.
به عنوان مثال شخصی که دچار بی‌خوابی است یعنی بدن وی کمبود عناصری دارد که به آرام‌سازی سیستم اعصاب، ذهن و عضلات کمک می‌کنند مانند کلسیم، منیزیم، ویتامین B1 و B6 یا دارای بار اضافی از مواد معدنی است که محرک سیستم اعصاب و ذهن میباشند مانند آهن و مس و در نتیجه فرد نمی‌تواند به خواب راحت فرو رود.
بدن نیز برای حفظ سلامت موها و رویش موهای جدید (بطور طبیعی هر انسان روزانه تا 50 تار ریزش مو دارد) نیازمند مقادیری از ویتامین‌ها، مواد معدنی، پروتئین و سایر مواد مغذی می باشد. عدم توازن مواد مغذی در بدن منجر به افزایش ریزش مو و کاهش رویش موهای جدید می گردد و از اصلی ترین علل ریزش مو هم در زنان و هم در مردان می‌باشد که باید از دو دیدگاه بررسی شود: الف) کمبود مواد معدنی و ویتامین ها ب) ازدیاد بعضی از مواد معدنی
حتما بخوانید: آیا شامپوهای ضد ریزش مو واقعا موثرند و تاثیری در کاهش ریزش مو دارند؟
متاسفانه اکثر پزشکان از نقش ازدیاد مواد معدنی در ریزش مو و بروز سایر بیماری‌ها آگاه نیستند و بدون بررسی به تجویز انواع قرص‌های مولتی ویتامین و مینرال می‌پردازند، حال آنکه در خیلی از افراد علت ریزش مو ازدیاد بعضی از عناصر در بدن است و مصرف این مکمل‌ها نه تنها باعت کاهش ریزش نمی شود بلکه سبب برهم خوردن هر چه بیشتر توازن مواد معدنی و بروز مشکلات دیگر می گردد.
رابطه ویتامین ها و مواد معدنی با ریزش مو
الف) کمبود مواد معدنی و ویتامین‌ها:
مو به عنوان بافت نرم بدن محسوب می شود و از لحاظ ساختار شبیه به پوست و سایر بافت‌های همبند می باشد. بافت‌های همبند برای ترمیم، رشد و حفظ سلامت خود نیازمند مواد مغذی از قبیل منیزیم، کلسیم، منگنز، روی و ویتامین‌های A, B, C, E، پروتئین و غیره می باشند.
امروزه به دلیل تغذیه نادرست و کاهش کیفیت مواد غذایی (به دلیل افت کیفیت خاک مزارع، استفاده از کود شیمیایی و هورمونها برای پرورش میوه‌ها و پروار کردن طیور و دام ها) کمبود بعضی از ویتامین‌ها و مواد معدنی در اکثر افراد دیده می شود. همچنین استرس، فعالیت‌های سنگین بدنی، روابط جنسی بیش از حد، مصرف الکل و استعمال دخانیات نیاز بدن به برخی از آن‌ها را افزایش می دهد.
کسانی که به دلیل فقر ویتامین‌ها و مواد معدنی دچار ریزش مو می شوند نیازمند استفاده از مکمل‌های غذایی برای مدتی به منظور جبران کمبودهای بدنشان می باشند.
نکته بسیار مهم تشخیص این است که بدن دچار کمبود کدام مواد می باشد تا مکمل‌های مناسب و میزان مصرف آن‌ها مشخص گردد که برای این منظور انجام آزمایشات خون ضروری است. نیاز به یادآوری است مصرف بدون بررسی مکمل‌ها می تواند با نتیجه منفی همراه باشد.
حتما بخوانید: از شوره سر رنج می برید؟ کدام شامپوی ضد شوره برای شما مناسب است؟
ب) ازدیاد مواد معدنی:
ازدیاد مس:
عنصر مس وظایف مختلفی در بدن ایفا می کند، مشکل معمولا زمانی ایجاد می‌شود که مقدار آن در بدن افزایش یابد. مس در پیوند خوردن کلسیم به استخوان‌ها و بافت‌های همبند به منظور ساخت و ترمیم آن‌ها مورد نیاز است. این شامل تاندون‌ها، رباط‌ها، پوست، مو، ناخن، شریان‌ها و وریدها می شود. عدم توازن می تواند به پوکی استخوان و مشکلات پوستی، تاندون‌ها، مو و ناخن‌ها دامن بزند.
بسیاری از مردان و زنانی که دچار ریزش مو هستند دارای مس مازاد میباشند و علاوه بر ریزش مو سایر علایمی را که مرتبط با ازدیاد آن در بدن میباشند از قبیل ضعف و کمبود انرژی، سردرد، افسردگی و ناتوانی جنسی را نیز تجربه می کنند.
امروزه ازدیاد مس یکی از دلایل اصلی در ریزش مو و بعضی بیماری‌های دیگر است که متاسفانه بسیاری از پزشکان از آن اطلاعی ندارند و یا آنرا بررسی نمی کنند.
حتما بخوانید: بهترین و پر فروشترین محلول‌های ضد ریزش مو در ایران کدامند؟
ازدیاد آهن:
آهن یک عنصر ضروری برای بدن انسان است و وظایف متعددی از قبیل کمک به تولید هموگلوبین، کاتالاز و انرژی بر عهده دارد. امروزه با توجه به برنامه غذایی افراد به ندرت کمبود آن مشاهده می شود اما ازدیاد آن هم در مردان و هم در زنان به وفور دیده می شود. یکی از دلایل غلظت خون، دیابت و کبد چرب نیز همین مسئله بوده که بسیار فراگیر شده است.
ازدیاد آهن سبب افزایش تولید رادیکال‌های آزاد شده که موجب کمبود ویتامین‌هایی که خاصیت آنتی اکسیدان دارند مانند ویتامین ث، ای و برخی دیگر از ویتامین‌ها از قبیل B6 می شود. کمبود این ویتامین‌ها ریزش موها را به دنبال خواهد داشت.
از علل ازدیاد آهن که امروزه بسیار شایع است می توان به مصرف بیش از حد گوشت قرمز، تخم مرغ و سایر منابع آن، نوشیدن مشروبات الکلی، آب پرتقال و یا ویتامین ث همراه با غذا، استعمال دخانیات به ویژه قلیان و مصرف بدون بررسی قرص‌های آهن اشاره نمود همچنین بسیاری از کودکان با ازدیاد آهن به دنیا می آیند دلیل آن هم مصرف بدون بررسی قرص آهن در دوران بارداری توسط مادرانشان می باشد.
متاسفانه بسیاری از خانم‌های جوان به اشتباه و صرفا با تصور اینکه قاعدگی موجب کمبود آهن می شود بدون بررسی و انجام آزمایش خون قرص آهن مصرف می‌کنند که این امر می تواند باعث ریزش مو، التهاب و حساسیت پوستی، کم کاری تیروئید و سایر مشکلات مرتبط با ازدیاد آهن گردد.
حتما بخوانید: بررسی فواید و تفاوت های حجامت، فصد خون و اهدای خون
فلزات سمی(Toxic Metals):
به عناصری گفته می شود که هیچ نقش مفیدی ایفا نمی کنند و وقتی میزان آن‌ها در بدن افزایش یابند سبب بروز طیف وسیعی از بیماری‌ها از جمله ریزش مو به شکل سکه ای می گردند. برخی از این فلزات عبارتند از آلومینیوم، آرسنیک، سرب، جیوه و کادمیوم که از طرق مختلف از جمله مواد غذایی، آب و هوای آلوده وارد بدن می شوند به همین دلیل در کشورهای پیشرفته نظارت و قوانین کاملی بر شیوه تهیه مواد غذایی وجود دارد و همچنین برای محیط زیست و بازیافت مواد اهمیت ویژه‌ای قائل می باشند زیرا رابطه مستقیم با سلامت انسان دارند.
2. کمبود پروتئین در برنامه غذایی
مو از نوعی پروتئین به نام کراتین (Keratin) ساخته شده، برنامه غذایی باید شامل مقدار کافی از پروتئین با کیفیت بوده تا موها به درستی تغذیه شوند. کمبود پروتئین در برنامه غذایی و یا صرفا مصرف پروتئین‌های گیاهی مانند حبوبات که پروتئین کاملی ندارند ریزش موها را به دنبال خواهد داشت زیرا پروتئین‌های گیاهی حاوی تمام اسیدهای آمینه ضروری به اندازه کافی نمی باشند. یکی از دلایلی که برنامه‌های گیاه خواری برای طولانی مدت مورد تایید من نیست همین موضوع است.
حتما بخوانید: درمان ریزش مو با پی آر پی (PRP) تبلیغات است یا واقعیت؟
3. مشکلات غده تیروئید:
غده تیروئید هورمون‌های بسیار مهمی از جمله T3, T4، تیروکسین و کلسیتونین ترشح می کند که وظایف مهمی از قبیل کمک به رشد سلول‌ها و ترمیم بافت‌ها، تنظیم وزن، دما و سوخت و ساز بدن را بر عهده دارند.
وقتی غده تیروئید کم کار شود سبب کاهش سرعت متابولیسم، خشک، نازک و شکننده شدن موها شده و در نهایت باعث ریزش آن‌ها می گردد. از طرفی دیگر به دلیل کند شدن متابولیسم رشد موها نیز با سرعت کمتری روی می دهد که تدریجا باعث خالی شدن قسمت های مختلف سر می شود.
از دلایل کم کاری تیروئید می توان به کمبود ید، منگنز، سلنیوم، ویتامین ث و سایر مواد مغذی که غده تیروئید جهت فعالیت خود به آن‌ها احتیاج دارد اشاره کرد. آزمایشات خون T3, T4, TSH روشی برای بررسی هورمون ها و وضعیت غده تیروئید است.
حتما بخوانید: کیست تخمدان چیست؟ آیا کیست تخمدان باعث ریزش مو می شود؟
4. کم کاری غدد فوق کلیوی (آدرنال)
غدد فوق کلیوی، گرد و به اندازه 3 الی 4 اینچ می باشند که هر کدام بالای هر کلیه قرار گرفته اند. این غدد برای ادامه بقاء حیاتی هستند و هورمون‌های مختلفی از جمله آدرنالین، کورتیزول، آلدوسترون، استروژن، تستوسترون، پروژسترون و دی هيدرو اپی آندروسترون تولید کرده که نقشهای مختلفی در بدن ایفا می کنند. بعضی از وظایف هورمون‌های تولید شونده توسط این غدد عبارتند از: فعال کردن سیستم واکنش و مقابله با استرس، تولید انرژی و پروتئین، تنظیم فشار و قند خون، تنظیم قوای جنسی و سوخت و ساز بدن
وقتی غدد آدرنال کم کار شوند متقابلا ترشح هورمون‌های نام برده شده نیز کاهش می یابند و باعث کند شدن سرعت متابولیسم میگردند که یکی از علایم آن ریزش مو می‌باشد، سایر علایم عبارتند از: ضعف و خستگی زودرس، افسردگی، افت قند خون، کاهش فشار خون، کاهش مقاومت بدن در برابر بیماری‌ها، ناتوانی جنسی و نیاز به خواب بیش از حد
متاسفانه تعداد کمی از پزشکان از مشکلات مرتبط با کم کاری غدد فوق کلیوی آگاه می باشند.
دلایلی که سبب تضعیف این غدد می شوند عبارتند از: مصرف بیش از حد شکر، الکل و نوشیدنی‌های کافئین دار، مواد مخدر، کمبود ویتامین‌ها و مواد معدنی که غدد فوق کلیوی جهت فعالیت به آن‌ها احتیاج دارند مانند روی، سلنیوم، منیزیم، منگنز، ویتامین های ث، ای و گروه ب، ازدیاد مس، استرس، فشارهای روانی و بدنی و کم خوابی
با انجام آزمایشات خون DHEAs, Cortisol 8 AM و چند آزمایش دیگر می توان وضعیت این غدد و هورمون‌های آن را بررسی نمود.
حتما بخوانید: آیا رنگ کردن مو باعث آسیب به موها و یا ریزش مو می گردد؟
5. هورمون دی هیدروتستوسترون (DHT)-ریزش مو با الگوی مردانه:
در بعضی از مردان با افزایش سن تبدیل هورمون تستوسترون به دی هیدرو تستوسترون افزایش می یابد که سبب ریزش مو و طاسی می گردد که اصطلاحا به آن ریزش موی مردانه گویند و معمولا موها از قسمت شقیقه‌ها به شکل حرف M شروع به ریزش می کنند. درصد خیلی کمی از این نوع ریزش مو در زنان مشاهده می شود. با انجام آزمایش‌های خون DHT, Testosterone و مقایسه نسبت آن‌ها می توان پی به این نوع ریزش مو برد.
حتما بخوانید: دلایل مهم ریزش مو در مردان کدامند و نقش وراثت چقدر است؟
6. کم خونی:
کم خونی سبب می شود خون که حاوی اکسیژن و مواد مغذی بوده به اندازه کافی به ریشه موها نرسد و به مرور ریشه‌ها تضعیف می گردند. علل شایع کم خونی می‌تواند کمبود ویتامین‌های E ,C ,B6 ,B12 ,Folic Acid باشد و با توجه به برنامه های غذایی به ندرت کمبود آهن نقشی در آن ایفا می‌کند. در بسیاری از موارد، کم خونی به دلیل ازدیاد مس می باشد که سبب اختلال در متابولیسم آهن می شود که به اشتباه از سوی بسیاری از پزشکان با کم خونی فقر آهن اشتباه گرفته می شود. با انجام آزمایش‌های خون CBC, Ferritin, Iron Serum, TIBC می توان وضعیت خون و ذخایر آهن را بررسی نمود.
حتما بخوانید: آیا کوتاه کردن موها و یا تراشیدن سر از ریزش مو جلوگیری می کند؟
7. استرس:
استرس موجب واکنش‌های بیوشیمیایی متعددی در بدن از جمله افزایش هورمون کورتیزول و سدیم در سرم خون و کاهش منیزیم، پتاسیم و برخی دیگر از مواد معدنی می‌شود که منجر به بروز مشکلاتی از قبیل بی خوابی، تپش قلب، افزایش فشار خون، ریزش مو، پر خوری عصبی و غیره می گردد.
استرس هم می‌تواند به شکل فیزیکی به بدن وارد شود مانند پر کاری، کم خوابی، انجام ورزش‌های سنگین و یا زندگی در شهرهایی که با آلودگی هوا و شلوغی روبرو میباشند و هم به شکل روانی از قبیل احساس نگرانی از آینده، کار در محیط پر تنش و شرایط خانوادگی نامساعد.
سطح بالای هورمون کورتیزول در آزمایش خون و یا نسبت نامتناسب آن با هورمون دی هیدرواپی آندروسترون نشان می‌دهد فرد بیش از حد طبیعی دچار استرس است. این استرس می تواند منشاء متابولیکی نیز داشته باشد که سبب ریزش مو می گردد.
حتما بخوانید: مقایسه انواع روش های کاشت مو، بهترین روش کاشت مو کدام است؟
8. سطح بالای هورمون استروژن در زنان
میزان بالای هورمون استروژن می تواند مشکلات عدیده‌ای برای زنان مانند شکل گیری کیست در تخمدان، قاعدگی‌های نامنظم، نوسانات انرژی و خلق و خوی و ریزش مو بوجود آورد که با مشورت با پزشک و بررسی علائم در صورت نیاز آزمایش‌های تخصصی توصیه می گردد.
قابل ذکر است کیست تخمدان به تنهایی باعث ریزش مو نمی شود بلکه عوامل ایجاد کننده آن مانند سطح بالای استروژن می‌تواند باعث ریزش مو، شکل گیری کیست در تخمدان‌ها و سایر مشکلات شود.
9. عوامل غیر شایعبه ندرت در بعضی از افراد وجود قارچ و عدم رعایت بهداشت فردی، استفاده از شامپوهای نامناسب یا بیماری خود ایمنی سبب ریزش مو می گردند.
تشخیص علل ریزش مو و درمان آن:
همان طور که گفته شد اولین و مهمترین گام در درمان، تشخیص علل ریزش می‌باشد. بدین منظور از طریق آزمایشات خون وضعیت هورمونها، ویتامین‌ها، مواد معدنی، غدد و متابولیسم بدن فرد را بررسی می کنم و بر اساس اطلاعات بدست آمده برنامه درمانی دقیقی که شامل مکمل‌های غذایی مناسب برای تنظیم میزان مواد معدنی و ویتامین‌ها، نوع مناسب از محلول‌های محرک رویش مو، گیاهان دارویی جهت کمک به تنطیم متابولیسم و هورمونها تنظیم می نمایم که علاوه بر درمان ریزش مو و رویش مجدد موها، سبب افزایش انرژی و سلامت بدن نیز می گردد.
جهت کسب اطلاعات درباره چگونگی آغاز درمان به صفحه آغاز درمان مراجعه نمایید.
حتما بخوانید: مزوتراپی مو چیست؟ آیا این روش باعث رویش مجدد موها می شود؟
