متخصص تغذیه، رژیم درمانی
کبد یکی از مهمترین اعضای بدن انسان است که وظایف حیاتی و مهمی را بر عهده دارد، به جرات می توان گفت مشکلات کبدی علل بروز بسیاری از ناراحتی ها و بیماری های مختلف می باشد.
اجازه دهید ابتدا بحث را با اشاره به برخی از وظایف کبد آغاز کنیم:
1. بخشی از آنزیم های گوارشی توسط کبد تولید می شوند، این آنزیم ها کمک به هضم و جذب مواد غذایی و تبدیل آنها به انرژی می کنند، از اینرو بسیاری از بیماری های دستگاه گوارش از جمله مشکل در هضم غذا، نفخ معده، تولید گاز در روده ها، یبوست و غیره رابطه مستقیم با نارسایی کبد دارند.
2. هر آنچه از طریق خوردن، آشامیدن، تماس با پوست و حتی تنفس وارد جریان خون شود به کبد می رود تا در آنجا متابولیزم گردد، کبد مانند فیلتر عمل می کند و مواد مازاد مانند چربی ها، مواد شیمیایی، سموم، فلزات سمی و برخی مواد معدنی مازاد و غیره را از طریق صفرا دفع می کند و همچنین برخی از مواد معدنی مفید و ویتامین ها مانند آهن، مس، روی، منگنز، ویتامین های د، آ، ای و ب12 را در خود ذخیره می کند تا در هنگام نیاز از آن ها استفاده شود. اگر کبد نتواند به وظیفه خود که دفع مواد زائد است بدرستی عمل کند این مواد در جریان خون باقی مانده و به مرور زمان در رگ ها و سایر اندام های بدن رسوب می کنند و سبب بروز بیماری های مختلف می گردند. از جمله این بیماری ها می توان به افزایش کلسترول و گرفتگی رگ ها که منجر به سکته قلبی می شود و ده ها بیماری دیگر اشاره کرد.
3. کبد مسئول تولید و تنظیم بسیاری از هورمون ها از قبیل استروژن است.
4. وظیفه مقابله با عوامل بیماری زا (ویروس ها و باکتری ها) بر عهده کبد است.
5. تولید پروتئین و تبدیل پروتئین به اسیدهای آمینه و برعکس از دیگر وظایف کبد است، این فرآیند بسیار مهمی است، بدن از اسیدهای آمینه برای بازسازی و تولید سلول ها از قبیل سلول های پوست، مو و سایر اندام ها استفاده می کند.
کبد بیش از صدها وظیفه مهم دیگر در بدن ایفا می کند که در بالا صرفا به چند مورد اشاره شد.
حتما بخوانید: چگونه لاغر شویم و وزن خود را کاهش دهیم؟
کبد چرب چیست؟
یکی از بیماری های شایع کبد است، به طور طبیعی مقداری چربی در سلول های کبد وجود دارد اما زمانی که بیش از 5 درصد از کبد را چربی فرا گیرد در علم پزشکی به آن کبد چرب گویند. در حقیقت در بیماری کبد چرب سلول های کبد نمی توانند چربی ها را به درستی تجزیه کنند. طبق آمار از هر 10 نفر یک نفر به این بیماری مبتلا می شود و تقریبا آمار یکسانی در اکثر کشور ها وجود دارد اما متاسفانه در ایران به دلایلی از قبیل تغذیه ناصحیح، آلودگی هوا و محیط زیست، بی تحرکی و غیره ظاهرا درصد ابتلا به بیماری کبد چرب کمی بیشتر است.
شاید بیماری کبد چرب حداقل در مراحل اولیه خطر جدی برای فرد نباشد اما آنچه مهم است علل ایجاد این بیماری است که اگر ریشه یابی و درمان نشود سبب آسیب بیشتر به سلول های کبد می گردد.
حتما بخوانید: درمان چاقی چیست؟ با غذاهای چربی سوز آشنا شوید!
علل بروز و نحوه درمان کبد چرب چیست؟
1. از آنجا که کبد محل ذخیره برخی از مواد معدنی از قبیل آهن، مس، روی، منگنز و تعدادی دیگر از عناصر است بنا بر نظر بسیاری از پزشکان یکی از دلایل اصلی و شایع این بیماری ازدیاد عناصر آهن، مس و یا هر دو آن ها است، که متاسفانه اکثر پزشکان به آن توجه کافی ندارند و بیشتر تمرکزشان به جای ریشه یابی علل این بیماری، تجویز داروهای کاهنده چربی خون از قبیل آتورواستاتین و غیره است این داروها هیچکدام درمان کننده بیماری کبد چرب نمی باشند و صرفا میزان چربی خون را تا زمانی که از آن ها استفاده می شود کاهش می دهند.
با توجه به برنامه های غذایی، بیشتر افراد و به ویژه آقایان و بعد از سن 30 سال بیش از حد نیاز عناصر آهن و مس از طریق تغذیه دریافت می کنند، آهن ماده معدنی است که بدن هیچ راه طبیعی برای دفع مازاد آن ندارد و اگر بیش از حد آنرا از طریق تغذیه دریافت کنید ابتدا در کبد و سپس در سایر اندام ها از قبیل پانکراس (لوزالمعده) رسوب می کند و سبب اختلال در عملکرد آن ها و بروز بیماری های مختلف از قبیل کبد چرب، دیابت، مشکلات مفاصل و غیره می گردد به همین دلیل است که برخی از پزشکان نوین فصد و یا اهدای خون و پزشکان طب سنتی حجامت را برای سلامت انسان مفید می دانند. بیشترین میزان آهن در کبد و در مولکول های هموگلوبین می باشد، هموگلوبین بخشی از اجزای تشکیل دهنده خون است و زمانی که خون به هر طریقی از بدن دفع گردد میزانی هموگلوبین که حاوی آهن است نیز دفع می شود و بدن برای تولید مجدد خون از ذخایر آهن در کبد استفاده می کند و به بدین ترتیب از میزان آهن موجود در کبد کاسته می شود.
تذکر: لطفا قبل از انجام حجامت و یا فصد خون حتما با پزشک معالجتان مشورت کنید.
حتما بخوانید: سیر دارویی برای بسیاری از بیماری ها است!
2. یکی دیگر از دلایل شایع در بروز بیماری کبد چرب کمبود بعضی از عناصر و ویتامین هایی است که کبد و بدن از آن ها برای تجزیه و متابولیزم چربی ها استفاده می کنند، این مواد مغذی عبارتند از: کلسیم، روی، منگنز، منیزیم، ویتامین A، ویتامین D و ویتامین B6
تذکر: بدون انجام آزمایشات خون و مشورت با پزشک از مصرف مکمل های غذایی جدا خودداری کنید، انتخاب مکمل های غذایی نامناسب می تواند سبب تشدید این بیماری گردد.
3. چاقی و ازدیاد وزن نیز یکی از عوامل متداول در بروز بیماری کبد چرب است تقریبا نیمی از کسانی که به این بیماری مبتلا می شوند دارای اضافه وزن می باشند.
4. بی تحرکی و عدم انجام فعالیت های بدنی.
5. تغذیه و عادات ناصحیح از قبیل استعمال دخانیات و مصرف بیش از حد نوشیدنی های الکلی
6. عوارض و اثرات برخی از داروها بر کبد از قبیل آسپرین، استروئیدها و غیره
7. ویروس ها از قبیل ویروس هپاتیت A
8. قرار گرفتن در معرض آلودگی های صنعتی و مواد شیمیایی
9. دیابت نوع دو
حتما بخوانید: بهترین آب برای آشامیدن کدام است آب معدنی یا تصفیه شده؟
تقسیم بندی بیماری کبد چرب
در علم پزشکی کبد چرب را به 3 دسته تقسیم بندی می کنند علت در همگی آن ها عدم توانایی سلول های کبد در تجزیه چربی هاست و فقط عامل بروز متفاوت است.
1. کبد چرب غیر الکلی NAFL : کبد چرب غیر الکلی با توجه به میزان آسیب به بافت کبد، خود به چند نوع تقسیم می شود.
2. کبد چرب الکلی NASH: همان طور که از اسم آن مشخص است به دلیل مصرف بیش از حد الکل پدید می آید.
3. کبد چرب در بارداری: به دلایل مختلفی از جمله تغییرات هورمونی در زمان بارداری بروز می کند و معمولا در اکثر خانم ها بعد از وضع حمل و به مرور زمان رفع می گردد یکی از دلایل مهم آن افزایش هورمون استروژن در دوران بارداری است که سبب افزایش میزان مس در سرم خون می شود.
راه های تشخیص بیماری کبد چرب
1. آزمایش خون: معمولا میزان آنزیم های کبدی در افراد مبتلا به نارسایی های کبدی کمتر و یا بیشتر از حد طبیعی است. آزمایشات مربوطه عبارتند از: AST, ALT, GGT, ALP, Albumin, Total Protein, Bilirubin
2. تصویر برداری از کبد با روش هایی از قبیل سی تی اسکن، ام آر آی و سونوگرافی
3. نمونه برداری از کبد
حتما بخوانید: فواید چای سبز برای بدن چیست؟ و چند لیوان در روز بنوشیم؟
درمان کبد چرب
برای درمان ابتدا نیاز است با انجام آزمایشات خون بررسی شود بدن دچار کمبود و یا ازدیاد کدام مواد معدنی و ویتامین ها می باشد که سبب اختلال در عملکرد کبد شده اند و بر اساس نتیجه می توان درمان صحیح و کامل که شامل برنامه غذایی، انتخاب مکمل های غذایی، فصد خون و غیره توصیه نمود.
در زیر چند توصیه عمومی جهت کنترل و پیشگیری از بیماری کبد چرب را ذکر می کنم
1. اگر دچار چاقی و ازدیاد وزن می باشید با تغذیه مناسب و ورزش از وزن خود بکاهید.
2. بطور مرتب ورزش کنید.
3. استفاده از سونای خشک به کبد در دفع مواد زائد کمک بسزایی می کند.
4. یک الی دو وعده میوه در روز میل کنید.
5. از مکمل غذایی Milk Thistle و یا معادل آن به فارسی گیاه خار مریم استفاده کنید. دوز مناسب این مکمل 250 میلیگرم در روز است، این گیاه سبب افزایش ترشح صفرا و تصفیه کبد و دفع مواد زائد از آن می گردد، همچنین یک آنتی اکسیدان قوی است و از آسیب به سلول های کبد جلوگیری می کند.
6. آب مناسب و کافی در روز بنوشید
7. یکروز درمیان 400 واحد ویتامین ای (Vitamin E 400 IU) مصرف کنید
8. هفته ای 3 عدد قرص امگا 3، 1000 میلیگرم استفاده کنید و چربی های مضر مانند انواع سس، خامه، بستی و غیره را از برنامه غذایی خود حذف کنید.
حتما بخوانید: قهوه برای چه کسانی مضر و چه افرادی مفید است؟
