متخصص تغذیه، رژیم درمانی
ویتامین آ (Vitamin A) یکی از مهمترین ویتامین های مورد نیاز بدن است که نقش های بسیار مهمی ایفا می کند. ویتامین A جز دسته ویتامین های محلول در چربی است یعنی کبد می تواند آنرا ذخیره کند تا در هنگام نیاز از آن استفاده شود، از اینرو نباید در مصرف ویتامین A چه از منابع غذایی و چه به شکل مکمل غذایی زیاده روی کرد. ویتامین آ جز اولین مواد مغذی می باشد که حدود 100 سال پیش در علم تغذیه و پزشکی شناسایی شده است.
عملکرد ویتامین A در بدن:
1. ویتامین آ برای فعالیت سیستم بینانی مورد نیاز است، در چشم ها شکلی از ویتامین A که به آن رتینال(Retinal) گفته می شود با پروتئینی به نام آپسین(Opsin) ترکیب می گردد که وظیفه این پروتئین جذب نور و تشخیص رنگ ها و بهبود دید در شب و محیط های تاریک است. به همین جهت کمبود ویتامین آ باعث بروز مشکلاتی در بینایی می گردد. مشکلاتی از قبیل تاری دید، شب کوری، دوبینی، آب مروارید همگی می توانند ارتباطی با کمبود ویتامین A داشته باشند.
حتما بخوانید: درمان چاقی چیست؟ با غذاهای چربی سوز آشنا شوید!
2. شکلی دیگر از ویتامین A که به آن رتینوئیک اسید(Retinoic Acid) گفته می شود محرک رشد سلول های بدن می باشد، نقشی مشابه با هورمون رشد، به همین جهت کمبود ویتامین آ در کودکی و نوجوانی باعث اختلال در رشد می گردد.
3. ویتامین A برای ترشح مخاط توسط سلول های پوست مورد نیاز است و کمبود آن باعث مشکلاتی از قبیل خشکی پوست، اگزما، التهاب و غیره می شود.
4. بدن از ویتامین A برای متابولیزم چربی ها و تبدیل آن ها به انرژی استفاده می کند، اشخاصی که دچار کمبود ویتامین آ بوده، بدنشان در جذب و متابولیزم چربی ها دچار اختلال می شود و از علائم آن می توان به کمبود شدید وزن اشاره کرد. البته لاغری و کمبود وزن صرفا به دلیل کمبود ویتامین آ نمی باشد.
5. بسیاری از هورمون ها که ساختار آن ها از کلسترول و چربی ها است با کمک ویتامین آ ساخته می شوند، از جمله می توان به هورمون های ترشح شونده توسط غدد فوق کلیوی اشاره کرد. هورمون هایی از قبیل تستوسترون، آندروسترون، آدرنالین و غیره توسط غدد فوق کلیوی ترشح و وظایف بسیار مهمی از قبیل تولید انرژی، افزایش قند خون، تنظیم سیستم جنسی و دها وظیفه دیگر ایفا می کنند.
حتما بخوانید: چگونه لاغر شویم و وزن خود را کاهش دهیم؟
6. ویتامین A همراه با ویتامین ث، عنصر روی و سایر مواد مغذی سبب تقویت سیستم ایمنی بدن و مقابله با عوامل بیماری زا از قبیل ویروس ها، باکتری ها و قارچ ها می شوند.
7. بدن از ویتامین A همراه با سایر مواد مغذی از قبیل ویتامین E و چربی های مفید امگا 3 برای کاهش و رفع التهاب در اندام ها و بافت ها استفاده می کند. به همین جهت اشخاصی که به بیماری های التهابی مبتلا می باشند نیاز بیشتری به مصرف این مواد مغدی دارند.
8. ویتامین آ کمک به متابولیزم آهن و استفاده بهینه از آن به منظور تولید گلبول های قرمز(RBC) و هموگلوبین می کند، مشکلاتی از قبیل کم خونی و یا انباشته شدن آهن در کبد و سایر اندام ها بر اثر کمبود شدید ویتامین A به وجود می آیند.
علائم کمبود ویتامین A:
1. کمبود ویتامین آ سبب خشکی، التهاب، خارش پوست و سایر بیماری های پوستی می شود.
2. کمبود ویتامین آ باعث افزایش جوش و کنه بروی پوست می گردد.
3. کمبود ویتامین آ در کنار سایر مواد مغذی باعث بروز شوره سر و خشکی موها می شود.
4. کمبود ویتامین A باعث کاهش قدرت ایمنی بدن و ابتلای مکرر به بیماری ها و عفونت ها می شود.
5. همچنین کمبود این ویتامین سبب بروز مشکلاتی در بینایی از قبیل شب کوری، تاری دید، دوبینی، زخم در قرنیه و غیره می گردد.
حتما بخوانید: با کلپ(Kelp) گیاه دریایی مغذی و خواص آن اشنا شوید!
منابع غذایی حاوی ویتامین آ:
ویتامین A به شکل کامل آن فقط در منابع غذایی حیوانی از قبیل گوشت گوساله، گاو، جگر، تخم مرغ، روغن کبد ماهی، لبنیات از قبیل کره و شیر یافت می شود.
در میوه ها و صیفیجات که به رنگ زرد می باشند مانند هویج، پرتقال، نارنگی و غیره ماده ای به نام بتاکاروتن وجود دارد که در صورت نیاز بدن می تواند آنرا به ویتامین آ تبدیل کند. بدن برای تبدیل بتاکاروتن به ویتامین A نیازمند میزان کافی از هورمون های ترشح شونده توسط غده تیروئید میباشد و در اشخاصی که به کم کاری تیروئید و مشکلات کبدی دچار بوده این روند صورت نمی گیرد.
حتما بخوانید: علت نفخ و رفلاکس معده، یبوست و سایر اختلالات گوارشی چیست؟
نیاز روزانه بدن به ویتامین A:
نوزادان تا 6 ماهگی 400 میکروگرم، نوزادان 7 تا 12 ماه 500 میکروگرم، کودکان 1 تا 3 سال 300 میکروگرم، کودکان 4 تا 8 سال 400 میکروگرم، کودکان 9 تا 13 سال 600 میکروگرم، پسران نوجوانان 14 الی 18 سال 900 میکروگرم، دختران نوجوان 14 الی 18 سال 700 میکروگرم، مردان بزرگسال(19 سال به بالا) 900 میکروگرم، زنان بزرگسال(19 سال به بالا) 700 میکروگرم، زنان باردار 700 میکروگرم و زنان شیرده به 1200 میکروگرم ویتامین A در روز نیاز دارند.
همان طور که توضیح داده شد ویتامین آ در بدن ذخیره می شود و زیادی روی در مصرف آن باعث عوارض و خطراتی از قبیل آسیب به کبد، ریزش مو و سقط جنین در زنان باردار می گردد و نباید بیش از آنچه که اعلام شده مصرف گردد.
در بسیاری از کشورها بعضی از اقلام غذایی مانند شیر، ماست و محصولات غذایی که از غلات تهیه می شوند مانند کورن فلکس، شیرینی ها و غیره، با ویتامین A و سایر مواد مغذی غنی می گردند که می توانید میزان ویتامین آ موجود در آن ها را بروی برچسب(Label) این محصولات مطالعه کنید.
حتما بخوانید: چگونه از ابتلا به کبد چرب مطلع شویم علائم آن چیست؟
مکمل های غذایی حاوی ویتامین آ:
ویتامین A در بسیاری از مکمل های غذایی از جمله انواع مولتی ویتامین ها، قرص روغن کبد ماهی و یا بصورت مستقل موجود است، مصرف ویتامین آ تا 1500 میکروگرم در روز برای اکثر بزرگسالان بلامانع و حتی مفید است.
میزان ویتامین A بروی بعضی از مکمل ها با واحد میکروگرم (mcg) و در بعضی دیگر با واحد IU نوشته شده است هر IU معادل 0.3 میگروگرم می باشد.
همچنین ویتامین A در بسیاری از کرم های روز و شب که برای ترمیم پوست، رفع چروک، جوش و آکنه تولید می شوند وجود دارد.
اگر پزشک معالجتان ویتامین آ را با دوز بیش از 1500 میکروگرم(معادل 5000 واحد - 5000 IU ) در روز برای شما تجویز کرده است نباید آنرا همراه با برخی از داروهای دیگر استفاده کنید. داروهایی که با ویتامین آ تداخل عملکرد دارند عبارتند از:
1. آنتی اسیدها که برای کاهش اسید معده و درمان رفلاکس معده تجویز می شوند.
2. قرص های کاهنده چربی و کلسترول خون
3. دوکسوروبیسین (Doxorubicin)
5. کلیه داروهایی که در کبد متابولیزم می شوند مانند استامینوفن، ژلوفن، آسپرین و غیره
6. همچنین مکمل های ویتامین A را باید با فاصله 6 ساعت از نوشیدنی های حاوی الکل مصرف کنید.
تذکر: بدون نظر پزشک از مصرف مکمل های غذایی جدا خودداری کنید.
حتما بخوانید: علائم فشار خون کدامند و راه درمان و تشخیص چیست؟
مصرف بتاکاروتن بهتر است یا ویتامین A:
بهتر است در برنامه غذایی خود از هر دو آن ها استفاده کنید، هم از منابع غذایی حاوی بتاکاروتن مانند هویج و سایر میوه ها و صیفیجات که به رنگ زرد می باشند و هم ویتامین آ که در منابع غذایی حیوانی یافت می شود. گر چه هر دو آن ها تامین کننده نیاز بدن به ویتامین A بوده اما هر کدام خواص متفاوت دیگری نیز برای سلامت انسان دارا می باشند.
